Klokkenluiden is het aankaarten en/of publiekelijk bekendmaken van mistoestanden in een (overheids)organisatie. De Europese klokkenluidersrichtlijn wil mensen die overtredingen en mistoestanden aanklagen, beschermen tegen eventuele negatieve gevolgen van hun melding, de richtlijn werd omgezet naar regelgeving, ook voor lokale besturen via het decreet Klokkenluiden van 18 november 2022, daarbij werd een nieuwe afdeling 'Klokkenluiden' ingevoerd in het bestuursdecreet.
Klokkenluiders en -melding
Het decreet definieert een klokkenluider als een natuurlijke persoon die in het kader van zijn werk verkregen informatie over inbreuken meldt of openbaar maakt.
Een inbreuk is een handeling of nalatigheid die ofwel onrechtmatig is ofwel het doel of de toepassing van de regelgeving ondermijnt. Het gaat daarbij dan om elke mogelijke inbreuk op wetgeving en regelgeving die in Vlaanderen van toepassing is.
Informatie over inbreuken is informatie, met inbegrip van redelijke vermoedens over feitelijke of mogelijke inbreuken die hebben plaatsgevonden of zeer waarschijnlijk zullen plaatsvinden of over pogingen tot het verhullen van inbreuken. In beide gevallen gaat het om inbreuken binnen de overheidsinstantie waar de melder werkt, heeft gewerkt of gesolliciteerd heeft of binnen een andere overheidsinstantie waarmee de melder in de context van zijn werk in contact is geweest.
De melding mag niet gaan over informatie waarvan de bekendmaking niet is toegelaten om een van de volgende redenen:
- de veiligheid van het land
- geclassificeerde gegevens
- de bescherming van het beroepsgeheim van advocaten en van het medisch beroepsgeheim
- de gerechtelijke beraadslagingen
- het strafprocesrecht.
Dat betekent dat alle personeelsleden van gemeente en OCMW Lebbeke een inbreuk kunnen melden via het intern en/of extern meldingskanaal.
Externen die in het kader van een werkrelatie (vb sollicitanten, voormalige personeelsleden, aannemers, leveranciers, ...) een inbreuk willen melden, kunnen dat via het extern meldingskanaal.
Voor inwoners zonder werkrelatie met het lokaal bestuur geldt de gewone klachtenprocedure.
Bescherming
De regelgeving voorziet in uitdrukkelijke bescherming voor klokkenluiders tegen represailles en vergeldingsmaatregelen (denk aan bv. negatieve beoordeling, schorsing, ontslag, wijziging in samenwerkingsvoorwaarden, ...). De bescherming wordt niet beperkt in tijd.
Deze bescherming geldt indien je informatie meldt of openbaar maakt waarvan je op dat moment gegronde redenen had om aan te nemen dat die correct was.
Indien je bewust onjuiste informatie meldt of openbaar maakt, kan je daar uiteraard wel voor aansprakelijk gesteld worden.
Melding
Intern meldkanaal
Personeelsleden van gemeente en OCMW Lebbeke kunnen via deze weg een melding maken. Denk je dat de inbreuk niet doeltreffend behandeld zal worden of dat er een risico op represailles bestaat, dan kan je ook rechtstreeks melden bij het externe meldkanaal (Audit Vlaanderen - zie hieronder).
Volgens het Bestuursdecreet is de algemeen directeur het intern meldkanaal. Je kan je melding schriftelijk, telefonisch of fysiek bezorgen.
Van de melding moet een opname en/of nauwkeuring verslag worden gemaakt. Anonieme meldingen zijn toegelaten.
Schriftelijke melding
Als je je melding schriftelijk wil doen, dan richt je een brief aan de algemeen directeur:
Algemeen directeur
Flor Hofmanslaan 1
9280 Lebbeke
Vermeld duidelijk op de omslag het woord 'Klokkenluidersmelding', zodat het duidelijk is dat de brief vertrouwelijk is. De brief zal dan niet worden geopend voor postbehandeling, maar wordt rechtstreeks bezorgd aan de algemeen directeur.
Telefonische melding
Je kan de algemeen directeur bereiken via 052/46 82 02.
Persoonlijke melding
Je kan ook een afspraak maken voor een fysieke ontmoeting om je melding te bespreken. Als je ermee instemt, kan er een verslag opgemaakt worden. Je krijgt dan de kans om dit verslag te controleren, te corrigeren en voor akkoord te ondertekenen.
Extern meldkanaal
In principe heeft het intern meldkanaal voorrang voor personeelsleden in dienst, maar een rechtstreekse melding is ook mogelijk via het externe meldkanaal, vooral als de inbreuk intern niet doeltreffend behandeld kan worden of als er een risico bestaat op represailles. Externen maken altijd melding via het extern meldkanaal.
Het extern meldkanaal voor lokale besturen is Audit Vlaanderen:
- Havenlaan 88 bus 24
1000 Brussel
Met vermelding 'vertrouwelijk' op de brief - 02/553 45 55
- melding.audit@vlaanderen.be
Afhandeling van de melding
Je ontvangt een bevestiging van de goede ontvangst van je melding binnen de 7 dagen, tenzij de melding binnen deze termijn al werd afgehandeld, dan krijg je meteen al info over de verdere afhandeling van je melding. Een ontvangstbevestiging krijg je ook niet als je je uitdrukkelijk verzet hiertegen (bv bij anonieme melding) of als een bevestiging de bescherming van je identiteit in gevaar zou brengen.
Binnen de drie maanden na de ontvangstmelding (of binnen drie maanden en 7 dagen bij gebrek aan ontvangstbevestiging) krijg je informatie over de opvolging van je melding, eventuele maatregelen die genomen of gepland zijn en een motivatie daarvoor.
Verwerking van je gegevens
De procedures en systemen die gebruikt worden om meldingen te ontvangen en op te volgen, bieden de nodige garantie inzake de vertrouwelijkheid, anonimiteit en kwaliteit van de behandeling.
Bronnen:
- Plets, I., Bruyndoncks B., Witvrouw S., Billen F., 2023, Hoe klokkenluiden bij de Vlaamse overheid en lokale besturen. Toelichting bij de nieuwe wet- en regelgeving, Uitgeverij Politeia nv
- Decreet Bestuursdecreet van 7 december 2018, Titel III, Hoofdstuk 2, Afdeling 6